Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης – Οι Συμφωνίες του 1988 και του 2000 που πρακτικά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ

Επι 5 μέρες από τη Δευτέρα έως και την Πέμπτη (17-21.2) Έλληνες και τούρκοι αξιωματικοί και διπλωμάτες θα συζητούν στην Αθήνα την εφαρμογή Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, με στόχο να μειωθεί η ένταση μεταξύ των δύο χωρών -ειδικά πάνω από το Αιγαίο- έτσι ώστε να δοθεί ευκαιρία στον διάλογο για την επίλυση διαφορών.

Τα ΜΟΕ είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας από το 1988, δηλαδή μετά από  την κρίση του 1987 και την συμφωνία Ανδρέα Παπανδρέου Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας.

Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες, μεταξύ των τότε Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας Κάρολου Παπούλια και της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ για την υιοθέτηση ΜΟΕ, ξεκίνησαν τον Μάιο του 1988 στην Βουλιαγμένη. Κατόπιν διαπραγματεύσεων, οι δυο πλευρές κατέληξαν στο ομώνυμο μνημόνιο το οποίο προέβλεπε:

1. Αμφότερα τα μέρη θα αναγνώριζαν το δικαίωμα στη χρήση της ανοιχτής θάλασσας και του διεθνούς εναέριου χώρου.
2.  Κατά την διεξαγωγή εθνικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων, θα επιδίωκαν την αποφυγή της παρακώλυσης της ομαλής ναυσιπλοΐας και εναέριας κυκλοφορίας.
3. Ο σχεδιασμός ασκήσεων, που απαιτούν έκδοση ΝΟΤΑΜ, να υλοποιείται με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η απομόνωση περιοχών.

4. Με στόχο την επίτευξη των ανωτέρω, οι δυο πλευρές θα επικοινωνούσαν δια της διπλωματικής οδού.

Λίγους μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 1988, υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη ένα δεύτερο μνημόνιο, το οποίο περιείχε τις παρακάτω πρόνοιες.

1.       Τα πλοία και αεροσκάφη θα δρούσαν σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς.

2.        Οι ναυτικές μονάδες των μερών θα απείχαν από πράξεις παρενόχλησης.

3.        Οι ναυτικές μονάδες επιτήρησης δεν θα παρεμπόδιζαν τα πλοία του άλλου μέρους, κατά διάρκεια ασκήσεων, με ή χωρίς πυρά.

4.       Οι πιλότοι των αεροσκαφών των δυο πλευρών θα επιδείκνυαν την ύψιστη προσοχή, όταν θα βρίσκονταν πλησίον σε αεροσκάφος της άλλης πλευράς και δεν θα έκαναν επικίνδυνους ελιγμούς για την ασφάλεια της πτήσης ή της αποστολής τους.

5.       Οι δυο πλευρές θα ενημέρωναν κατ’ αρχήν η μία την άλλη μέσω διπλωματικών διαύλων, προτού προβούν σε επίσημες δηλώσεις.

Στα τριάντα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει τα ΜΟΕ έρχονται κάθε φόρα ως το πρώτο μέτρο για να μειωθεί η ένταση. Επι 30 χρόνια όμως είναι η Τουρκία που με διάφορες αφορμές σπάει τα ΜΟΕ, καταστρατηγεί την όποια επικαιροποίηση  των συμφωνιών.

Η διαπραγμάτευση του 2000 στην εποχή Παπανδρέου – Τζέμ

Τον Νοέμβριο του 2000 Ελλάδα και Τουρκία προχώρησαν σε ένα λεπτομερή επαναπροσδιορισμό των ΜΟΕ, αφού πολλά από τα όσα είχαν συμφωνηθεί δεν είχαν την ίδια πρακτική αξία με το 1988. Ουσιαστικά η συζήτηση προέκυψε ως προέκταση της Συμφωνίας του Ελσίνκι το 1999 βάσει της οποίας η Ελλάδα είχε άρει το βέτο για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ με αντάλλαγμα και την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, αλλά και την επίλυση των διαφορών Ελλάδας-Τουρκίας με ειρηνικό τρόπο

Έτσι Παπανδρέου και Τζέμ συμφώνησαν στην Βουδαπέστη (με την ευγενή  συμμετοχή και στήριξη του ΝΑΤΟ) τα  17 θέματα  τα οποία θα εξέταζαν οι δύο χώρες ως αρχή του διαλόγου, και από τα θα μπορούσαν να προκύψουν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης κυρίως στρατιωτικά

Τα 5 θέματα  συμφωνήθηκε να συζητηθούν  υπό το ΝΑΤΟ. Εξ αυτών ενα θέμα ετέθη μετά από ελληνικό πρόταση, 3 αποτελούσαν τουρκική πρόταση και 1 ηταν κοινής αποδοχής.

1.Η διαδικασία ενημέρωσης της διενέργειας ασκήσεων για να αποφεύγονται οι επικαλύψεις (πρόταση ελληνική)

2.Μείωση αριθμού και μεγέθους ασκήσεων (ελληνική και τουρκική)

3.Κοινό σύστημα ηλεκτρονικής αναγνώρισης μαχητικών αεροπλάνων (τουρκική)

4.Σύστημα συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των στρατηγείων Λάρισας και Εσκί Σεχίρ (τουρκική)

5.Τα  μαχητικά να πετούν χωρίς οπλισμό πάνω από το Αιγαίο (τουρκική)

Τα υπόλοιπα 12 θέματα συζητήθηκαν σε επίπεδο διμερές.

Το πρώτο ηταν κοινής αποδοχής:

Εφαρμογή πολιτικής “Ανοικτών Ουρανών” όπως προβλέπεται από τις συμφωνίες του ΝΑΤΟ.

Τα 4 ήταν τουρκικές προτάσεις:

 Αμοιβαίες επισκέψεις πολεμικών πλοίων.

Συνεργασία λιμενικών αρχών.

Προσκλήσεις αξιωματικών των  δύο χωρών σε εθνικές ασκήσεις.

Επικοινωνία των δύο Γενικών Επιτελείων.

Τα 7 αποτελούσαν ελληνικές προτάσεις

Συνεργασία Ελλάδας-Τουρκίας σε κοινές ασκήσεις στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΝΑΤΟ με τις Μεσογειακές χώρες.

Επέκταση του μορατόριουμ ασκήσεων τους καλοκαιρινούς μήνες.

Ανοικτή γραμμή μεταξύ των δύο υπουργείων Εξωτερικών.

Συνεργασία των δύο χωρών  σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια.

Συνεργασία για την οικολογική προστασία του Έβρου

Συμφωνία  για την ποσότητα των υδάτων.

Επικύρωση Πρωτοκόλλων 1969-71 για τον καθορισμό των ορίων στον Έβρο.

Όλες οι τουρκικές προτάσεις  αποσκοπούσαν σε συμφωνίες συνδιοίκησης με την Ελλάδα στο Αιγαίο.

Όλες οι ελληνικές στην συνεργασία  των δύο χωρών στο πλαίσιο κάποιων διεθνών οργανισμών.

Παρα την συμφωνία ελάχιστα από τα παραπάνω ΜΟΕ εφαρμόστηκαν. Έκτοτε υπήρξαν και άλλες συναντήσεις και συμφωνίες για ΜΟΕ, στις οποίες είχαμε ένα συνδυασμό του 1988 και του 2000. Το ίδιο περίπου θα γίνει και τώρα.